BÖLGEMİZ

Rize ilinin 12 adet ilçesi, 18 adet belediyesi ve 350 adet köyü bulunmaktadır. 2023 yılı ADNKS sonuçlarına göre nüfusu 350.506 kişidir. Nüfusun %63,18’ini oluşturan 221.458 kişi il/ilçe merkezlerinde yaşarken 129.048 (%36,82) kişi belde ve köylerde yaşamaktadır. Nüfus artışı 2023 yılında ‰18,87’dir (ülke nüfus artışı ‰ 1,09). Rize’nin, 2023 yılı itibarıyla net göç hızı ‰17,19 olarak gerçekleşmiştir. İl merkezi nüfusu 147.996 kişidir. İlin yüzölçümü 3.922 km2 olup nüfus yoğunluğu km² başına 89 kişidir (Türkiye ortalaması 111 kişi). 15-24 yaş grubundaki genç nüfusun, toplam nüfusa oranı %13,36; 15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfusun (239.756 kişi) oranı ise % 68,40’tır.

TR90 bölgesinde 2023 yılı verilerine göre iş gücüne katılım oranı %56,5’tir (Türkiye ortalaması %53,3). 2023 yılı verilerine göre İŞKUR’a kayıtlı toplam 7.372 erkek, 7.885 kadın olmak üzere 15.257 işsiz bulunmaktadır. Kayıtlı işsizlerin eğitim durumuna baktığımızda %25 oranının ön lisans ve üzeri eğitim aldığı görülür. İldeki sigortalı sayısı SGK verilerine göre 2023 yılı Aralık itibarıyla 92.651’dir. Bunların %68,91’i ücretli çalışan, %18,45’i kamu personeli ve %12’si esnaf ve tarım sigortalılarından oluşmaktadır. Ancak Rize’de yaşayan yerel halkın büyük çoğunluğu başka işlerde çalışsa da çay tarımıyla uğraşmaktadır.

4 devlet hastanesi, 1 eğitim ve araştırma hastanesi, 5 ilçe hastanesi, 1 özel hastane, 1 özel tıp merkezi bulunmakta olup toplam yatak kapasitesi 1.110’dir. Toplam 780 hekim görev yapmakta olup 441 kişiye bir hekim düşmektedir.

Okuryazarlık oranı ortalama %97,1 olup erkekler için %99,18, kadınlar için %95,02’dir. Yüksekokul ve üzeri tahsil durumu bulunan kişi sayısı 28.908’dir. Okullaşma oranları TR ortalamasına göre yüksek olup öğretmen başına öğrenci sayısı ilkokul ve ortaokulda 15 ve 12, genel ortaöğretimde 19’dur. Okul öncesi, ilköğretim, genel orta öğretim ve mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarının toplam sayısı 344’tür. Bu okullardaki öğrenci sayısı 66.577’dir. Ayrıca, 13 adet halk eğitim merkezi bulunmaktadır. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 1 enstitü, 15 fakülte, 3 yüksekokul, 6 meslek yüksekokulu, 18 araştırma ve uygulama merkezi olmak üzere 43 akademik birimden oluşur. Üniversitede 644 öğretim üyesi, 615 öğretim görevlisi ve toplamda 18.219 öğrenci bulunmaktadır.

Rize’de 2011-2023 yıllarında Devlet Tiyatroları’nın 265 oyunu 532 kez sahnelenmiş ve 174.868seyirci tarafından izlenmiştir. Rize’de 16 halk kütüphanesinde toplam 219.243 kitap bulunmaktadır. Kullanıcı sayısı 85.662 olup 34.087 kitap ödünç verilmiştir. İlde, Etnografya Müzesi, Atatürk Evi Müzesi ÇAYKUR Çay İçim Müzesi ve Çayeli Doğal Yaşam Müzesi olmak üzere 4 adet müze bulunmaktadır.

Rize ilinde Bakır-Kurşun-Çinko, Jeotermal, Kaolen, Manganez, Granit ve Demir gibi kaynaklarda tespit edilmiş potansiyel mevcuttur. 2023 yılı Türkiye toplam metal cevheri ihracatının %4,3’ü Rize tarafından gerçekleştirilmektedir (83,2 milyon USD). Metalik madenler bakımından ildeki en önemli maden sahası olan Çayeli-Madenköy sahası Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş. tarafından işletilmekte olup rezervin tükenmekte olduğu belirtilmektedir.

Rize ilindeki belediyelerde 8 adet fiziksel ve 1 adet biyolojik olmak üzere toplam 9 adet atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Gelişmiş atık su arıtma tesisi Rize’de bulunmamaktadır. Rize’de yılda 100 bin ton katı atık toplanmaktadır. Toplanan atıkların tamamı çöp depolama sahalarında bertaraf edilmektedir.Rize ili son 5 yılı enerji tüketim istatistiklerine bakıldığında enerji tüketiminde sanayide %10, meskenlerde %15, ticarethanelerde %18 ve toplamda %8 artış olduğu görülmektedir.

Toplam tarımsal alan 55.712,4 ha’dır. Söz konusu alanın %95,3’ünde çay tarımı yapılır. 2021 yılında 4,08 milyar TL olan Rize bitkisel üretim değerinin Türkiye içindeki payı %1,3'tür. Rize’nin en önemli tarımsal ürünü çay olup Türkiye çay üretiminin %64,3’ünü gerçekleştirmektedir (872.318 ton).
Hayvancılık ölçek olarak gelişmemiş olup canlı hayvanlar ve hayvansal ürün değerlerinin Türkiye içindeki payı %0,3’tür. Rize, canlı hayvan değeri bakımından ülkenin diğer illerine göre çok düşük konumlanmıştır.
Türkiye’nin deniz ürünleri toplam üretiminin %45’ini Doğu Karadeniz Bölgesi sağlamaktadır. Ordu, Trabzon ve İstanbul’dan sonra balık üretiminin en fazla gerçekleştiği il Rize’dir

Rize’de Girişimci Bilgi Sistemi verilerine göre 2022 yılında 9.771 girişim bulunmaktadır ve bu girişimlerin toplam cirosu 141,66 milyar TL’dir.
Rize’de 2021 yılında 4,8 milyar TL değerinde perakende ticaret (motorlu kara taşıtlarının ve motosikletler hariç), 3,63 milyar TL değerinde toptan ticaret (motorlu kara taşıtlarının ve motosikletler hariç) ve 2,36 milyar TL değerinde motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımı yapılmıştır. İmalat sektörü cirosunun yaklaşık %90’ı (7,29 milyar TL) gıda ürünleri imalatı düzeyindedir. Gıda ürünleri imalatında da en büyük pay 6,41 milyar TL ciro ile kahve ve çayın işlenmesi sektörüne aittir. Buradan da anlaşılmaktadır ki Rize ticaretinde en önemli ekonomik faaliyet kahve ve çayın işlenmesi sektörüdür.
Yer-Sis verilerine göre Rize’nin satış yönlü ticaretinde ilk 5 şehir sırasıyla İstanbul, Ankara, Trabzon, İzmir ve Artvin’dir. Rize’nin alış yönlü ticaretinde ilk 5 şehir ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Trabzon, Kocaeli ve Samsun’dur.

2023 yılı ihracatı 201,4 milyon USD’dir. Karadeniz Bölgesi’ndeki 18 il içerisinde ihracatta 9. sıradadır, Türkiye genelindeyse 47.’dir. İthalat ise 10,7 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. En çok ihracatın yapıldığı ekonomik faaliyetler sırasıyla “Demir dışı metal cevherleri”, “Gıda ürünleri ve içecek” ve “Balıkçılık”tır. Metal cevherleri ihracatı tek başına ilin toplam ihracatının % 41,33’ünü oluşturmaktadır. Söz konusu ihracat kalemindeki tutar Türkiye ihracatının %4,3’ünü teşkil etmektedir. En fazla ithalat ise 50,18 payla, “Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat” kaleminde gerçekleşmiştir.
İhracatın çok büyük bir kısmı First Quantum Mining Co. ünvanlı Kanadalı firma tarafından işletilen Çayeli Bakır İşletmesi tarafından gerçekleştirilmektedir (83,2 milyon USD). Diğer taraftan ilin ekonomisi büyük ölçüde çaya bağlı olmakla birlikte çay ürününün ihracata katkısı olmayıp neredeyse tamamen iç tüketime sunulmaktadır.

Ulaşımda ağırlık kara yolundadır. Hâlihazırda Rize’ye hava yoluyla ulaşım, 14 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla açılışı yapılan Rize-Artvin Havalimanı’ndan sağlanmaktadır. Rize-Artvin Havalimanı ilin ulaşım altyapısına önemli katkı sağlamaktadır. Rize Organize Sanayi Bölgesi’nin faaliyete geçmesi ve GAP bölgesiyle Karadeniz arası ulaşımın daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesine katkı sağlayan Ovit Tüneli’nin tamamlanmasıyla ilin lojistik açıdan önemi artmıştır. Rize Limanı, transit yol merkezi konumunda olup 170.000 m2 geri sahası ve 11.000 m2 kapalı alana sahiptir.

2022 yılında Rize iline 6,19 milyar TL kamu yatırımı yapılmıştır. En fazla yatırım yapılan üç sektör sırasıyla ulaştırma (4,03 milyar TL), tarım (712,61 milyon TL) ve konut (675,89 milyon TL) şeklindedir.
Rize’de 2022 yılı TOBB verilerine göre 292 adet kapasite raporu almış tesis bulunmaktadır. En fazla kapasite raporlu firmanın bulunduğu beş sektör sırasıyla “Kahve ve çayın işlenmesi” (133), “Paketleme faaliyetleri” (23), “Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı” (19), “Hazır beton imalatı” (17) ve “Ağaçların biçilmesi ve planyalanması” (14) şeklindedir.

Rize ili, gelen ziyaretçilerini, 4 askeri, 24 dini-kültürel, 85 sivil mimari örneği ve 3 anıt olmak üzere toplam 116 adet taşınmaz kültür varlığı ile ayrıca 3 arkeolojik ve 2 doğal sit alanıyla karşılar. 5 adet turizm merkezi ve 3 adet müzesi bulunmaktadır. 2023 yılında 1.196.054’ü yerli, 145.942’si yabancı olmak üzere toplam 1.341.996 turist Rize’yi ziyaret etmiştir. İl sınırları içerisinde 3 adet 5 yıldızlı, 1 adet 4 yıldızlı, 11 adet 3 yıldızlı, 4 adet 2 yıldızlı ve 2 adet 1 yıldızlı otel bulunduğu görülmektedir. Bunların yanında çoğu Çamlıhemşin’de bulunan basit konaklama belgeli bungalov ve küçük oteller yer almaktadır. İl genelinde basit konaklama belgesine sahip 91 tesiste 1.503 oda ve 3.052 yatak bulunmaktadır. Toplam değerler incelendiğinde Rize ilinin konaklama tesisi kapasitesinin 122 tesis, 2.920 oda ve 5.986 yataktan oluştuğu görülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığından yatırım belgesi alan ve yatırım aşamasında bulunan konaklama tesisi sayısı 13’tür. Söz konusu yatırımlarla oda sayısı 484, yatak sayısı 1.083 adet artırılacaktır.
Rize ilinde biri Ayder diğeri Anzer mevkiinde olmak üzere iki adet Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi bulunmaktadır. Yeni yatırım teşvik sistemine göre Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm yatırımları 5’inci bölge teşviklerinden yararlanabileceklerdir.

Sanayi işletmelerinin önemli bölümünü ÇAYKUR ve özel sektöre ait çay fabrikaları oluşturmaktadır. Sanayi alanında istihdam edilen 16.082 kişinin 11.590’ı çay sektöründe çalışmaktadır. 2023 yılı itibarıyla sanayi siciline kayıtlı işletmelerin sayısı 470’tir. Rize Organize Sanayi Bölgesi altyapı yatırımlarının 2017 yılında tamamlanmasıyla tesis yatırımları başlamıştır. Tahsisi gerçekleşen 22 parselde kurulacak tesislerle 1.300 kişilik istihdam sağlanacaktır.
Rize Merkez ve ilçelerinde 6 adet Küçük Sanayi Sitesi (KSS) Yapı Kooperatifi bulunmaktadır. Buralarda toplam 735 adet işyeri bulunmaktadır.

Rize’de 11 banka ve bunlara ait 43 şube hizmet vermektedir. Şube başına kişi sayısı 8.151’dir. Toplam mevduat 21,13 milyar TL, kredi ise 24,98 milyar TL’dir. Şube başına mevduat 491 milyon TL, şube başına kredi 581 milyon TL’dir. Kredi/mevduat oranı 2023 yılında %118,2 olarak gerçekleşmiş olup TR ortalaması %75,5’tir.