BÖLGEMİZ

Merkez ile birlikte 6 adet ilçesi, 9 adet belde belediyesi ve 315 adet köyü bulunan Gümüşhane ilinin nüfusu, 2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 142.617 kişidir. Söz konusu nüfusun %58,98’ ini oluşturan 84.117 kişi il/ilçe merkezlerinde yaşarken, %41,02’ sini oluşturan 58.500 kişi belde ve köylerde yaşamaktadır. Gümüşhane yaklaşık %60’lik şehir nüfusu ile birlikte, kent-köy nüfus teşekkülü bakımından şehir nüfusu ağırlığı yaklaşık %95 olan ülke ortalamasından farklı bir yapı arz etmektedir.

Nüfus yoğunluğu açısından Türkiye ortalaması 111 kişi/km2, toplam nüfusu 2,5 milyonu aşan TR90 bölgesi ortalaması 77 kişi/km2 iken Gümüşhane ilinin nüfus yoğunluğu ise 21 kişi/km2’dir. Gümüşhane’de 15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus 105.861 kişi, 0-14 yaş grubunda 22.596 kişi, 65 ve daha yukarı yaş grubunda ise 21.967 kişi şeklindedir. TÜİK 2024 verilerine göre ilin ortanca yaşı 36,7 iken ortalama hane büyüklüğü ise 2,8 kişi olarak kayıtlara geçmiştir.

İlin işgücüne katılım oranı % 51,9 ile Türkiye ortalaması olan %53,3 değerinden bir miktar fazladır. İstihdam oranı ise %44,5 olarak gerçekleşmiştir. TÜİK 2023 yılı verilerine göre ildeki işsizlik oranı ise %14,1 seviyesindedir. Aynı dönemde Türkiye ortalaması %9,4’dür. İŞKUR 2024 yılı verilerine göre ilimizde kayıtlı işgücü sayısı 11.730’dur ve kayıtlı işsiz sayısı 3.577’dir.

Gümüşhane’de yer alan okul öncesi, ilköğretim, genel orta öğretim ve mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarının toplam sayısı 151’dir. Söz konusu okullarda toplam 1.304 derslikte 1.675 öğretmen tarafından 17.719 adet öğrenciye eğitim verilmektedir. İldeki okullaşma oranlarına bakıldığında ilkokul okullaşma oranı % 81,61, ortaokul okullaşma oranı % 76,78, ortaöğretim okullaşma oranı ise %73,01’dir. İlde derslik başına düşen öğrenci sayıları bakımından ilkokulda 13, ortaokulda 13 ve ortaöğretimde ise 14 olup sırasıyla ilkokulda 59, ortaokulda 50, ortaöğretimde 33 olan Türkiye ortalamasının altında olup küçük sınıflarda eğitim verilmektedir.

İlde ayrıca 6 adet Halk Eğitim Merkezi ve bir adet Mesleki Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Bu kurumlarda yer alan toplam 38 adet derslikte, 31 öğretmenle toplam 10.213 adet kursiyere 484 adet kurs verilmiştir.

2008 yılında kurulan üniversitenin Gümüşhane Üniversitesi bünyesinde 1 Enstitüsü, 7 Fakültesi, 2 Yüksekokul, 10 Meslek Yüksekokulu ve 13 Araştırma ve Uygulama Merkezi bulunmaktadır. YÖK’e ait 2024-2025 Öğretim Yılı verilerine göre öğrenci sayısı 21.692 olup toplam 772 adet öğretim elemanı görev yapmaktadır. Bu sayı 54 profesör, 138 doçent, 427 öğretim üyesi ve 153 öğretim görevlisi tarafından oluşturulmaktadır.

İlde 6 adet devlet hastanesi bulunmaktadır. TÜİK 2022 verilerine göre ilde 99 adet uzman hekim, 142 adet pratisyen hekim olmak üzere toplamda 241 adet hekim görev yapmaktadır. Ayrıca 47 adet diş hekimi, 445 adet hemşire, 528 adet diğer sağlık personeli, 114 adet ebe, 42 adet eczacı bulunmaktadır. Gümüşhane ilinde hizmet veren hastanelerde toplam olarak 389 adet yatak kapasitesi bulunmaktadır.

2023 yılında ziyarete açılan Gümüşhane İkizevler Etnografya Müzesi’nde 1.502 adet eser bulunmaktadır. 2024 yılı ilk altı aylık döneminde 1.599 kişi ziyaret etmiştir.

İl merkezi ve ilçelerde İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne bağlı olarak toplam 9 kütüphane mevcuttur. Kütüphanelerde bulunan kitap sayısı toplam 147.160’dır. Bu kütüphanelerden 2024 yılı Haziran ayı sonu itibariyle 40.669 okuyucu faydalanmıştır.

Gümüşhane’de Kültür Merkezi bünyesinde yer alan sahnede gösteriler yapılmakta olup salonlardaki koltuk sayısı toplam 432 adettir. 2024 yılında 33 adet gösteri sahne almış olup söz konusu etkinliklere toplam 8.256 seyirci katılmıştır.

İlde 2 adet sinema salonu bulunmaktadır. Bu 2 sinema salonuna ait toplamda 142 koltuk mevcuttur. 2023 yılı sezonunda 65 gösteri sayısı elde eden sinemalarda toplamda 18.835 seyirci sayısına ulaşılmıştır.

Adını sahip olduğu maden varlığından alan Gümüşhane ili, maden yatakları potansiyeli açısından Doğu Karadeniz Bölgesinin en önemli illerinden olup tespit edilen 38 adet metalik maden ve 20 adet endüstriyel hammadde yatak ve zuhuru mevcuttur. Özellikle altın ve bakır-kurşun-çinko bölgede önemli yataklar oluşturan başlıca metalik madenlerdir. Gümüşhane granitleri ve onlarla temas halindeki kayaçlar, gümüş, bakır, kurşun hatta altın gibi sadece metalik madenler yönünden değil, beril, safir, turmalin, topaz, ametist ve akik gibi değerli taşlar yönünden de zengindir. İlde ayrıca endüstriyel hammaddeler olarak çimento hammaddeleri, feldispat, kil, kaolen, kireçtaşı ve barit oluşumları bulunmaktadır.

İlimizin 657.500 hektarlık toplam arazisinin 149.007 hektarı (%22,66) tarıma elverişlidir. Geriye kalanın 186.969 hektarı (%28,44) çayır ve mera, 238.223 hektarı (%36,23) orman ve fundalıklar oluştururken, 83.300 ha. alanı (%12,67) ise (dağlık- kayalık alanlar, su yüzeyleri vb) faydalanılamayan alanlar oluşturmaktadır. Sulanabilir tarım arazisi ise 87.565 hektardır. Bu arazinin 36.849 hektarı sulanmaktadır. İlimizde 2023 yılında en çok üretilen ürünler yonca (72.311 ton), buğday (64.613 ton) ve mısır (58.709 ton). Meyve ve kuruyemişler içerisinde en çok üretilen ürünler ise sırasıyla elma (5.086 ton), ceviz (3.374 ton), armut (2.366 ton), dut (1.121 ton)’dur. Meyve üretimi daha çok öz tüketime yönelik olarak yapılmaktadır. İlin genel konumu, kirlenmemiş yapısı, iklim özellikleri, tarım ilacı kullanımının düşüklüğü, özellikle insan müdahaleleri olmadan doğal olarak yetişen çayır ve mera bitkileri Gümüşhane ilinde önemli bir organik tarım potansiyeli oluşturmaktadır. Gümüşhane, hububat, bakliyat, yem bitkileri, ıtri bitkileri, pestil-köme-dut pekmezi ve balıkçılık alanlarında organik tarım yapmaya elverişlidir.

Gümüşhane, DOKAP illeri arasında mera varlığı açısından en fazla mera alanına sahip olan ildir. İlde 186.969 hektar mera alanı mevcuttur. 2023 yılı verilere göre ilde 64.299 adet büyük baş 62.435 adet küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Hayvancılık işletmelerinin kaba yem ihtiyacı yılın 8 ayı meralardan ve yem bitkisi ekilişinden karşılanmaktadır. Mera ve yaylaklar organik hayvancılık faaliyetleri için çok uygun olup konvansiyonel hayvancılık yatırımlarını da karşılayabilecek kapasitededir. İl genelinde 2023 yılı içerisinde 94.334 ton süt üretimi gerçekleşmiştir. Gümüşhane ili sahip olduğu akarsu, göl ve barajları ile kültür balıkçılığı açısından da önemli bir potansiyel barındırmakta olup mevcut durumda yaklaşık 44 adet alabalık üretim tesisi yer almaktadır ve üretim kapasiteleri yıllık yaklaşık 5.553 tondur. İlin coğrafi açıdan engebeli yapıya sahip olması bitki örtüsünün, özellikle ballı bitkilerin doğal olarak çok zengin olmasına ve arıcılık faaliyetlerinin gelişmesine imkân tanımaktadır. İlde toplamda 42.091 kovan bulunmakta ve yaklaşık 422 ton bal üretimi yapılmaktadır. İl kapasitesinin ise toplamda 3.000 ton bal üretimi yapabilecek kadar uygun flora ortamını barındırdığı tahmin edilmektedir. İlde ayrıca yaklaşık 32 üretici ve 2.176 kovan ile de organik bal üretimi gerçekleştirilmektedir.

Gümüşhane ili dış ticaret hacmi düşük olduğu gibi ayrıca üretilen ürünlerin üretim teknolojisi de düşük, orta-düşük düzeyindedir. İlde üretilen ürünler daha çok iç pazara sunulmaktadır. Yapılan ihracatın sektörel ayrıntısına bakıldığında madencilik ve taş ocakçılığı ile gıda imalat sektöründen daha yoğunlukla ihracat yapıldığı görülmektedir. Yapılan ihracat 2023 yılında yaklaşık 49 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. İle yapılan ithalat ise 2023 yılında yaklaşık 2 milyon USD olmuştur. İthalatın çoğunluğu tarım - ormancılık ve imalat olmak üzere ana ölçekte iki sektörde üzerinde gerçekleşmiştir.

Gümüşhane Valiliği verilerine göre ilde gerçekleştirilen kamu yatırımları yukarıdaki tablodaki gibidir. En fazla yatırımın Ulaştırma- Haberleşme sektöründe yapıldığı görülmektedir. Tarım sektörü ise en fazla yatırımın yapıldığı ikinci sektör olup bu alandaki yatırımların önemli kısmını DSİ tarafından sulama imkânlarının geliştirilmesi için yürütülen baraj ve gölet çalışmaları oluşturmaktadır. Gümüşhane’nin özel sektör yatırım konuları incelendiğinde, yatırımların il genelinde daha çok, gıda ürünleri, hazır beton imalatı, çakıl ve kum ocakları faaliyetlerinde yoğunlaştığı görülür. TOBB verilerine göre 2024 yılında, bir önceki seneye göre %-3,41 azalış göstererek 85 adet kapasite raporu almış tesis bulunmaktadır.

Gümüş ve altın madenlerinin zenginliğinden ve tarihi İpek Yolu üzerindeki konumundan dolayı tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Gümüşhane, sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, yer altı oluşumları, önemli mağaraları, 450’ye yakın yaylası, antik kentleri, tabiat parkı alanları, zengin flora ve faunası ile bakir bir turizm potansiyeline sahiptir. Sahip olduğu bu üstünlükler ilde sadece tek bir turizm çeşidini değil birçok farklı turizm çeşidini içerisinde barındıran çok yönlü bir turizm sektörü gerçekleştirebilmesine olanak sağlamaktadır. İlde tarihi, askeri, dini, kültürel, sivil mimari örnekleri ve anıtlar olmak üzere toplam 530 adedin üzerinde tescilli taşınmaz kültür varlığı ve arkeolojik ve doğal sit alanları bulunmaktadır. 2024 yılında ilimizde konaklayan yerli ziyaretçi sayısı 79.407 kişi, yabancı ziyaretçi sayısı 1.044 kişi olmak üzere toplamda 80.451 kişidir. İldeki turizm destinasyonlarına ziyaretçi sayısı toplam 364.095 kişi olup ağırlık olarak yerli turistlerden oluşmaktadır. Bunlara ilave olarak ilde toplam 138 oda, 287 yatak kapasiteli 9 adet kamu misafirhanesi bulunmaktadır. İlde faal durumda 3 adet seyahat acentesi bulunmaktadır.

Kültür Turizm İl Müdürlüğü’nden alınan verilere göre ilde faaliyet gösteren konaklama tesisleri aşağıdaki tablodaki gibidir.

Sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına göre pestil ve köme üretimi ağırlıklı gıda sanayi ile mermer ve taş ocakları işletmeciliğinin toplam %50’lik payla önde gelen sektörler olduğu ilde, sanayi alanında genel olarak henüz gelişmekte olan bir görüntü sergilenmektedir. Başlıca sanayi kolları; gıda ürünleri imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, metal cevherleri madenciliği, diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, ağaç ve ağaç ürünleri (mobilya hariç), mobilya imalatıdır. İlde 1 adet Organize Sanayi Bölgesi, 3 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır. Gümüşhane Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı faal üye sayısı 717 olup, bunlar arasında 170 şahıs firması, 2 kolektif şirket, 1 komandit şirket, 364 limited şirket, 121 anonim şirket, 56 kooperatif, 3 diğer grubunda yer alan işletme bulunmaktadır. Kelkit Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı faal üyesi sayısı 508 olup, bunlar arasında 204 şahıs firması, 220 limited şirket, 63 anonim şirket, 19 kooperatif, 1 kolektif şirket, 1 diğer grubunda yer alan işletme bulunmaktadır. Mevcut durumda Gümüşhane’de 13 adet esnaf ve sanatkâr odaları bulunmaktadır. Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliğine kayıtlı 4.110 aktif üye bulunmaktadır. Sanayi Sicil Bilgi sistemine kayıtlı işletme sayısı 320 adet olup, toplam çalışan sayısı 2.971 kişidir. İlimizdeki işletmelerin ölçek dağılımı; %85,57 mikro, %12,13 küçük, %1,97 orta ve %0,33 oranında büyük ölçekli işletmelerdir..

Gümüşhane’de 8 adet banka, 19 adet şubesi ile faaliyet göstermektedir. 2023 yılı itibariyle Gümüşhane ilindeki ATM sayısı 60, POS sayısı 3.479 ve üye iş yeri sayısı 4.512’dir. İlde bankacılık sektöründe toplam 165 kişi çalışmaktadır. Şube başına müşteri sayısı 7.818’dir. 2023 yılı verilerine göre toplam mevduat miktarı 5.825 milyon TL iken, toplam kredi miktarı 5.562 milyon TL’dir.