BÖLGEMİZ

Merkez ile birlikte 6 adet ilçesi, 8 adet belde belediyesi ve 322 adet köyü bulunan Gümüşhane ilinin nüfusu, 2021 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 150.119 kişidir. Söz konusu nüfusun %64,08’ ini oluşturan 96.198 kişi il/ilçe merkezlerinde yaşarken, %35,92’sini oluşturan 53.921 kişi belde ve köylerde yaşamaktadır. Gümüşhane yaklaşık %65’lik şehir nüfusu ile birlikte, kent-köy nüfus teşekkülü bakımından şehir nüfusu ağırlığı yaklaşık %95 olan ülke ortalamasından farklı bir yapı arz etmektedir.

Nüfus yoğunluğu açısından Türkiye ortalaması 110 kişi/km², toplam nüfusu 2,5 milyonu aşan TR90 bölgesi ortalaması 77 kişi/km² iken Gümüşhane ilinin nüfus yoğunluğu ise 23 kişi/km²’dir. Gümüşhane’de 15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus 103.577 kişi, 0-14 yaş grubunda 26.159 kişi, 65 ve daha yukarı yaş grubunda ise 20.383 kişi şeklindedir. TÜİK 2021 verilerine göre ilin ortanca yaşı 33,9 iken ortalama hane büyüklüğü ise 2,8 kişi olarak kayıtlara geçmiştir.

İlin işgücüne katılım oranı % 52,6 ile Türkiye ortalaması olan %49,3 değerinden bir miktar fazladır. İstihdam oranı ise %48,0 olarak gerçekleşmiştir. TÜİK 2020 yılı verilerine göre ildeki işsizlik oranı ise %8,8 seviyesindedir. Aynı dönemde Türkiye ortalaması %13,2’dir. İŞKUR 2021 yılı verilerine göre ilimizde küçük ve orta ölçekli işletmelerde toplam 11.123 kişi istihdam edilmektedir. Kayıtlı işsiz sayısı 5.383’tür.

Gümüşhane’de yer alan okul öncesi, ilköğretim, genel orta öğretim ve mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarının toplam sayısı 180’dir. Söz konusu okullarda toplam 1.337 derslikte 1.274 öğretmen tarafından 19.318 adet öğrenciye eğitim verilmektedir. İldeki okullaşma oranlarına bakıldığında ilkokul okullaşma oranı % 68,2, ortaokul okullaşma oranı % 68,9, ortaöğretim okullaşma oranı ise %63,3’tür. İlde derslik başına düşen öğrenci sayıları bakımından ilkokulda 14, ortaokulda 14 ve ortaöğretimde ise 20 olup sırasıyla ilkokulda 29, ortaokulda 29, ortaöğretimde 26 olan Türkiye ortalamasının altında olup küçük sınıflarda eğitim verilmektedir.

İlde ayrıca 6 adet Halk Eğitim Merkezi ve bir adet Mesleki Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Bu kurumlarda yer alan toplam 39 adet derslikte, 32 öğretmenle 10.317 adet kursiyere kurs verilmiştir.

2008 yılında kurulan üniversitenin Gümüşhane Üniversitesi bünyesinde 1 Enstitüsü, 7 Fakültesi, 2 Yüksekokul, 10 Meslek Yüksekokulu ve 11 Araştırma ve Uygulama Merkezi bulunmaktadır. YÖK’e ait 2021-2022 Öğretim Yılı verilerine göre öğrenci sayısı 18.523 olup toplam 485 adet öğretim elemanı görev yapmaktadır. Bu sayı 30 profesör, 60 doçent, 196 öğretim üyesi ve 199 öğretim görevlisi tarafından oluşturulmaktadır.

İlde 6 adet devlet hastanesi bulunmaktadır. TÜİK 2020 verilerine göre ilde 84 adet uzman hekim, 114 adet pratisyen hekim, 1 adet asistan hekim olmak üzere toplamda 199 adet hekim görev yapmaktadır. Ayrıca 39 adet diş hekimi, 322 adet hemşire, 417 adet diğer sağlık personeli, 112 adet ebe, 35 adet eczacı bulunmaktadır. Gümüşhane ilinde hizmet veren hastanelerde toplam olarak 327 adet yatak kapasitesi bulunmaktadır. İlde yaklaşık her 750 kişi başına bir hekim düşmektedir.

Gümüşhane’de Trabzon Müze Müdürlüğüne bağlı olan İkizevler Etnografya Müzesi ve bu müzeye ait 1.190 eser bulunmaktadır. 2020 verilerine göre müzeyi toplam 2.637 kişi ziyaret etmiştir. İlde ayrıca 9 adet halk kütüphanesi bulunmakta olup toplam kitap sayısı 148.227, kütüphanelerden yararlanma sayısı 28.569 ve bin kişi başına düşen yararlanma sayısı 202 olarak gerçekleşmiştir.

Gümüşhane’de Kültür Merkezi bünyesinde yer alan sahnede gösteriler yapılmakta olup salonlardaki koltuk sayısı toplam 1.185’e ulaşmıştır. 2021 yılında pandemi nedeniyle sadece 8 adet gösteri sahne almış olup söz konusu etkinliklere toplam 2.045 seyirci katılmıştır.

İlde 2 adet sinema salonu bulunmaktadır. Bu 2 sinema salonuna ait toplamda 142 koltuk mevcuttur. 2021 yılı sezonunda 19 gösteri sayısı elde eden sinemalarda toplamda 12.095 seyirci sayısına ulaşılmıştır.

Adını sahip olduğu maden varlığından alan Gümüşhane ili, maden yatakları potansiyeli açısından Doğu Karadeniz Bölgesinin en önemli illerinden olup tespit edilen 22 adet metalik maden ve 17 adet endüstriyel hammadde yatak ve zuhuru mevcuttur. Özellikle altın ve bakır-kurşun-çinko bölgede önemli yataklar oluşturan başlıca metalik madenlerdir. Gümüşhane granitleri ve onlarla temas halindeki kayaçlar, gümüş, bakır, kurşun hatta altın gibi sadece metalik madenler yönünden değil, beril, safir, turmalin, topaz, ametist ve akik gibi değerli taşlar yönünden de zengindir. İlde ayrıca endüstriyel hammaddeler olarak çimento hammaddeleri, feldispat, kil, kaolen, kireçtaşı ve barit oluşumları bulunmaktadır.

İlde toplam 149.007 hektar tarım arazisi mevcut olup bunun %63,5’inde tarla tarımı yapılmaktadır. Kullanılmayan tarım arazilerinin oranı %34,6 gibi yüksek bir değerdir. Gümüşhane ili genelinde endüstri bitkilerinin tarım arazileri içerisindeki payı ekiliş alanı olarak %0,78’dir. Gümüşhane genelinde tarım arazileri içerisinde baklagil tarımının payı %5,11’dir. Hayvansal üretimin gelişmiş olduğu ülkelerde yem bitkileri tarımı, ekili alanların %25-30’unu teşkil ederken bu oran ilimizde %26,33’dür. Türkiye genelinde meyve üretimi yapılan alanlar tarım alanlarının yaklaşık %6’sını oluşturmaktadır. Gümüşhane’de ise bu oran %2,7’dir. İlde genel olarak vişne, elma, armut, dut üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda ceviz üretimi de yaygınlaşmaya başlamıştır. 2015 yılında 1.815 dekar olan ceviz dikim alanı yıllar içinde istikrarlı bir şekilde artarak 2021 yılı itibarıyla 7.000 dekarların üzerine çıkmıştır. İlde vişne, elma ve ceviz yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için uygun potansiyel vardır. Meyve üretimi daha çok öz tüketime yönelik olarak yapılmaktadır. Türkiye genelinde tarım alanlarının %2,06’sında sebze üretimi yapılırken, Gümüşhane’de sebze tarımı yapılan alan %0,67’de kalmaktadır. Sebze tarımının gelişmesini engelleyen en büyük faktör iklimdir. Ancak, mikro klima özelliği gösteren alanlarda sebze yetiştiriciliği yoğunlaşmıştır. İlin genel konumu, kirlenmemiş yapısı, iklim özellikleri, tarım ilacı kullanımının düşüklüğü, özellikle insan müdahaleleri olmadan doğal olarak yetişen çayır ve mera bitkileri Gümüşhane ilinde önemli bir organik tarım potansiyeli oluşturmaktadır. Gümüşhane, hububat, bakliyat, yem bitkileri, ıtri bitkileri, pestil-köme-dut pekmezi ve balıkçılık alanlarında organik tarım yapmaya elverişlidir.

Gümüşhane, DOKAP illeri arasında mera varlığı açısından en fazla mera alanına sahip olan ildir. İlde 173.493 hektar mera alanı mevcuttur. 2021 yılı verilere göre ilde 81.578 adet büyük baş 64.420 adet küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Hayvancılık işletmelerinin kaba yem ihtiyacı yılın 8 ayı meralardan ve yem bitkisi ekilişinden karşılanmaktadır. Mera ve yaylaklar organik hayvancılık faaliyetleri için çok uygun olup konvansiyonel hayvancılık yatırımlarını da karşılayabilecek kapasitededir. İl genelinde 2021 yılı içerisinde 85.208 ton süt üretimi gerçekleşmiştir. Gümüşhane ili sahip olduğu akarsu, göl ve barajları ile kültür balıkçılığı açısından da önemli bir potansiyel barındırmakta olup mevcut durumda yaklaşık 40 adet alabalık üretim tesisi yer almaktadır ve üretim kapasiteleri yıllık yaklaşık 5.000 tondur. İlin coğrafi açıdan engebeli yapıya sahip olması bitki örtüsünün, özellikle ballı bitkilerin doğal olarak çok zengin olmasına ve arıcılık faaliyetlerinin gelişmesine imkân tanımaktadır. İlde toplamda 41.102 kovan bulunmakta ve yaklaşık 500 ton bal üretimi yapılmaktadır. İl kapasitesinin ise toplamda 3.000 ton bal üretimi yapabilecek kadar uygun flora ortamını barındırdığı tahmin edilmektedir. İlde ayrıca yaklaşık 30 üretici ve 2.000 kovan ile de organik bal üretimi gerçekleştirilmektedir.

Gümüşhane ili dış ticaret hacmi düşük olduğu gibi ayrıca üretilen ürünlerin üretim teknolojisi de düşük, orta-düşük düzeyindedir. İlde üretilen ürünler daha çok iç pazara sunulmaktadır. Yapılan ihracatın sektörel ayrıntısına bakıldığında madencilik ve taş ocakçılığı ile gıda imalat sektöründen daha yoğunlukla ihracat yapıldığı görülmektedir. Yapılan ihracat 2021 yılında yaklaşık 66 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. İle yapılan ithalat ise 2021 yılında yaklaşık 1 milyon USD olmuştur. İthalatın çoğunluğu tarım - ormancılık ve imalat olmak üzere ana ölçekte iki sektörde üzerinde gerçekleşmiştir.

Gümüşhane Valiliği verilerine göre ilde gerçekleştirilen kamu yatırımları yukarıdaki tablodaki gibidir. En fazla yatırımın Ulaştırma- Haberleşme sektöründe yapıldığı görülmektedir. Tarım sektörü ise en fazla yatırımın yapıldığı ikinci sektör olup bu alandaki yatırımların önemli kısmını DSİ tarafından sulama imkânlarının geliştirilmesi için yürütülen baraj ve gölet çalışmaları oluşturmaktadır.Gümüşhane’nin özel sektör yatırım konuları incelendiğinde, yatırımların il genelinde daha çok, gıda ürünleri, hazır beton imalatı, çakıl ve kum ocakları faaliyetlerinde yoğunlaştığı görülür.TOBB verilerine göre 2021 yılında, bir önceki seneye göre %19,4 artış göstererek 80 adet kapasite raporu almış tesis bulunmaktadır.

Gümüş ve altın madenlerinin zenginliğinden ve tarihi İpek Yolu üzerindeki konumundan dolayı tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Gümüşhane, sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, yer altı oluşumları, önemli mağaraları, 450’ye yakın yaylası, antik kentleri, tabiat parkı alanları, zengin flora ve faunası ile bakir bir turizm potansiyeline sahiptir. Sahip olduğu bu üstünlükler ilde sadece tek bir turizm çeşidini değil birçok farklı turizm çeşidini içerisinde barındıran çok yönlü bir turizm sektörü gerçekleştirebilmesine olanak sağlamaktadır. İlde tarihi, askeri, dini, kültürel, sivil mimari örnekleri ve anıtlar olmak üzere toplam 452 adedin üzerinde tescilli taşınmaz kültür varlığı ve arkeolojik ve doğal sit alanları bulunmaktadır.Ziyaretçi sayısında yıllar içinde istikrarlı bir artış gözlenmekte olup 2019 yılında ildeki turizm destinasyonlarına ziyaretçi sayısı toplam 511.288 kişi olup ağırlık olarak yerli turistlerden oluşmaktadır. İlde konaklayan yerli ziyaretçi sayısı 2019 yılı itibariyle 111.997 kişi, yabancı konaklayan ziyaretçi sayısı ise 1.095 kişi olmak üzere toplam 113.092 kişidir. İldeki özel sektör konaklama tesisleri toplam kapasitesi 30 tesis, 673 oda ve 1.411 yataktır. Bunlara ilave olarak ilde toplam 120 oda, 241 yatak kapasiteli 8 adet kamu misafirhanesi bulunmaktadır. İlde faal durumda 5 adet seyahat acentesi bulunmaktadır.

Kültür Turizm İl Müdürlüğü’nden alınan verilere göre ilde faaliyet gösteren konaklama tesisleri yukarıdaki tablodaki gibidir. Pandemi nedeniyle uzun süreler boyunca kapalı kalan tesisler neticesinde ile gelen ziyaretçi sayısında ciddi düşüşler gözlemlenmiştir.

Sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına göre pestil ve köme üretimi ağırlıklı gıda sanayi ile mermer ve taş ocakları işletmeciliğinin toplam %50’lik payla önde gelen sektörler olduğu ilde, sanayi alanında genel olarak henüz gelişmekte olan bir görüntü sergilenmektedir. Başlıca sanayi kolları; gıda ürünleri imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, metal cevherleri madenciliği, diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, ağaç ve ağaç ürünleri (mobilya hariç), mobilya imalatıdır.İlde 1 adet Organize Sanayi Bölgesi, 3 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır.Gümüşhane Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı faal üye sayısı 665 olup, bunlar arasında 205 şahıs firması, 2 kolektif şirket, 1 komandit şirket, 297 limited şirket, 89 anonim şirket, 68 kooperatif, 3 diğer grubunda yer alan işletme bulunmaktadır.Kelkit Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı faal üyesi sayısı 693 olup, bunlar arasında 359 şahıs firması, 1 kolektif şirket, 262 limited şirket, 42 anonim şirket, 27 kooperatif, 2 diğer grubunda yer alan işletme bulunmaktadır.Mevcut durumda Gümüşhane’de 13 adet esnaf ve sanatkâr odaları bulunmaktadır. Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliğine kayıtlı 3.376 aktif üye bulunmaktadır.Gümüşhane’de sanayi siciline kayıtlı 291 işletme bulunmakta olup, bunların 120 adedi Merkez ilçede, 75 adedi Kelkit’tedir.

Gümüşhane’de 11 adet banka, 24 adet şubesi ile faaliyet göstermektedir. 2021 yılı itibariyle Gümüşhane ilindeki ATM sayısı 61, POS sayısı 2.856 ve üye iş yeri sayısı 3.523’tür. İlde bankacılık sektöründe toplam 156 kişi çalışmaktadır. Şube başına müşteri sayısı 7.458’dir. 2021 yılı verilerine göre toplam mevduat miktarı 1.525 milyon TL iken, toplam kredi miktarı 2.5 milyar TL’ye yaklaşmıştır.